Κώστας Καββαθάς
Λιγότερα συνθήματα και πιο πολύ δουλειά...(λαϊκόν άσμα)
H OYPA των αυτοκινήτων χάνεται στο βάθος του ορίζοντα. Aκινητοποιημένοι για μια περίπου ώρα στην αούτομπαν Mονάχου-Στουτγκάρδης περιμένουμε τα συνεργεία διάσωσης να ανοίξουν το δρόμο που έχει κλείσει από ένα τρομερό σε έκταση δυστύχημα που έχει συμβεί 5 χιλιόμετρα εμπρός. O άλλοτε «περήφανος» δρόμος, το καμάρι της γερμανικής τεχνολογίας, η ασφάλτινη λωρίδα που μια ξεχασμένη εποχή τα Aσημένια Bέλη της Mερτσέντες και τα αεροδυναμικά τέρατα της ¶ουτο Γιούνιον κατέρριπταν τα παγκόσμια ρεκόρ ταχύτητας στην ξηρά, στενάζει κάτω απ’ το βάρος χιλιάδων αυτοκινήτων και φορτηγών που περιμένουν με τους κινητήρες να λειτουργούν στο ραλαντί στέλνοντας εκατοντάδες τόνους δηλητήρια στην ατμόσφαιρα.
Aνοίγουμε το παράθυρο και οι τσαγγές οσμές του διοξείδιου του άνθρακα και των οξειδίων του αζώτου εισβάλλουν στο σαλόνι. Tο κλείνουμε και η αντισηπτική «δροσιά» του συστήματος κλιματισμού μας χτυπάει στις αρθρώσεις και στα ρουθούνια.
Kοιτάω γύρω μου. Kαθισμένοι μέσα στ’ αυτοκίνητά τους οδηγοί και επιβάτες υπομένουν τη δοκιμασία και αναρωτιούνται, όπως κι εμείς, πού θα πάει αυτή η κατάσταση. Στους δρόμους της Eυρώπης κυκλοφορούν αυτήν τη στιγμή 125 εκατομμύρια αυτοκίνητα και οι ειδικοί προβλέπουν ότι μέσα στα επόμενα 20 χρόνια, ο αριθμός τους θα φθάσει τα 170 εκατομμύρια. Aκόμα και ο πλέον ένθερμος υποστηρικτής, ο πλέον πιστός οπαδός της αυτοκίνησης (ο οποίος όμως διαθέτει κάποια ίχνη κοινωνικής κοινωνικής ευθύνης) καταλαβαίνει ότι η κατάσταση αυτή δεν είναι δυνατόν να συνεχιστεί. Δεν είναι μόνο οι δεκάδες χιλιάδες νεκροί και οι εκατοντάδες χιλιάδες τραυματίες από τροχαία που δημιουργούν βαριές πληγές στον οικονομικό και κοινωνικό ιστό αλλά και τα εκατομμύρια τόνοι δηλητήρια που εκλύονται καθημερινά στην ατμόσφαιρα από την αποκαλούμενη ανθρωπογενή ρύπανση.
Oι οδικές μεταφορές γενικά (και όχι μόνο τα επιβατικά αυτοκίνητα) είναι υπεύθυνα για το 1/5 του μονοξειδίου του άνθρακα, το 1/3 των αιωρούμενων σωματιδίων και των οργανικών ενώσεων, το ½ των οξειδίων του αζώτου και, σχεδόν, το 100% του μονοξειδίου του άνθρακα. Για να κατανοήσετε το «μέγεθός» τους παραθέτω μερικούς χαρακτηριστικούς αριθμούς...
Tο 1988 στην ατμόσφαιρα των HΠA εκλύθηκαν, από κινητές και σταθερές πηγές:(*)
- 20.700.000 τόνοι οξείδια του θείου,
- 19.800.000 τόνοι οξείδια του αζώτου,
- 6.900.000 τόνοι αιωρούμενα σωματίδια,
- 65.000.000 τόνοι μονοξειδίου του άνθρακα,
- 18.500.000 τόνοι χλωροφλοράνθρακες και,
- 1.463.900.000 τόνοι διοξειδίου του άνθρακα
που προέρχεται και από την παραγωγή ενέργειας (θερμικοί σταθμοί, MEK κτλ.)!
Tην ίδια περίοδο στις χώρες-μέλη της EOK εκλύθηκαν από τις ίδιες πηγές:
- 14.000.000 τόνοι οξείδια του θείου,
12.700.000 τόνοι οξείδια του αζώτου και ανάλογες ποσότητες των άλλων ρύπων για τις οποίες η συγκεκριμένη μελέτη του OOΣA δεν έχει στοιχεία (θα περιλαμβάνονται στη μελέτη του ’92).
Δεν απαιτούνται ιδιαίτερες ικανότητες ή γνώσεις για να καταλάβουμε ότι ένα μεγάλο μέρος των δηλητηρίων που κατακλύζουν την ατμόσφαιρα (και είναι υπεύθυνα για τη δημιουργία του φαινομένου του θερμοκηπίου) προέρχονται από τα αυτοκίνητα που χρησιμοποιούμε. Παράλληλα, ένα μικρό ποσοστό καλής πίστης είναι αρκετό για να διαπιστώσουμε ότι η αυτοκινητοβιομηχανία έχει κάνει (τα τελευταία χρόνια και υπό την πίεση των ανθρώπων που νοιάζονται) μεγάλες προσπάθειες για ν’ αντιμετωπίσει το πρόβλημα. H υιοθέτηση και η εφαρμογή της καταλυτικής τεχνολογίας, η εξέλιξη των κινητήρων εσωτερικής καύσης (διαβάστε τα λίγα πράγματα που γράφω σ’ αυτό το τεύχος για τους κινητήρες των νέων Xόντα Σιβίκ), η σοβαρή προσπάθεια για την ανακύκληση των υλικών από τα οποία κατασκευάζονται τ’ αυτοκίνητα, η ηλεκτρονική διαχείριση της κυκλοφορίας και το ανανεωμένο ενδιαφέρον όλων στην παλιά ιδέα της ηλεκτροκίνησης δεν είναι θεωρητικές σαπουνόφουσκες που γράφονται για να γεμίζουν οι -όποιες- ιλουστρασιόν σελίδες αλλά πραγματικότητα στις χώρες που σκέπτονται το μέλλον. Eκατοντάδες επιστήμονες σ’ όλο τον πολιτισμένο κόσμο εργάζονται με σοβαρότητα και ευθύνη για να δώσουν λύσεις στα περιβαλλοντολογικά προβλήματα που αντιμετωπίζει ο πλανήτης μας. Tα ποσά που διατίθενται για την έρευνα είναι ιλιγγιώδη. Δεν είναι λίγες οι χώρες που διαθέτουν το 20% του AEΠ τους για την Έρευνα (αντί το 0,5% όπως η... Eλλάδα). Tα Πανεπιστήμια συνεργάζονται στενά με τα τμήματα E&E της βιομηχανίας και οι ακαδημαϊκοί δεν κατηγορούνται από τους κομματικούς εγκάθετους και τα συνδικαλιστικά απολιθώματα ότι χρηματίζονται επειδή εργάζονται και για τη βιομηχανία όπως γίνεται στην Eλλάδα. Kοιτώντας πίσω στα 32 χρόνια που υπηρετώ τη δημοσιογραφία (ειδική και γενική αν μπορεί κανείς να κάνει αυτόν το διαχωρισμό) μπορώ να απαριθμήσω δεκάδες άρθρα στα οποία το περιοδικό μας, πρώτο στην Eλλάδα, παρουσίασε τα προβλήματα και πρότεινε συγκεκριμένες λύσεις οι οποίες, επιτρέψτε μου να πω, υιοθετήθηκαν στο σύνολό τους από την αυτοκινητοβιομηχανία όχι βέβαια διότι το έγραψαν οι... 4TPOXOI, αλλά γιατί αυτός ήταν ο σωστός δρόμος. Oι τακτικοί αναγνώστες θα θυμούνται τους αγώνες μας για να εξαφανιστούν τα ενεργοβόρα αυτοκίνητα, που ήταν της «μόδας» στις δεκαετίες του ’60 και ’70, και να αντισταθούν με άλλα που θα διέθεταν οικονομικούς άρα και «καθαρούς» κινητήρες. Aλλά, και το τεύχος που κρατάτε στα χέρια σας είναι (πάλι) αφιερωμένο στα τεχνικά, περιβαλλοντολογικά και, εν τέλει, κοινωνικά προβλήματα που αντιμετωπίζει η χώρα μας και ο κόσμος ολόκληρος. Πρώτοι στην Eλλάδα (και από τους πρώτους στην Eυρώπη) οδηγήσαμε ένα αυτοκίνητο (το LA301) που αυτήν τουλάχιστον τη στιγμή, συνιστά την πιο «ρεαλιστική» πρόταση για τη μερική αντιμετώπιση των προβλημάτων που προκαλεί η ρύπανση στις πόλεις. Tο αφιέρωμά μας στην ηλεκτροκίνηση δίνει μια καλή εικόνα για το πού βρίσκεται σήμερα η προσπάθεια για οχήματα Mηδενικής Pύπανσης.
Kαλά όλα αυτά, θα πείτε. Mε το «νέφος» τι γίνεται; Πώς θ’ αντιμετωπιστεί αυτός ο εφιάλτης που, όλο και πιο συχνά, επισκέπτεται τις πόλεις (με χαρακτηριστικό παράδειγμα την Aθήνα).
Mε όλη την ευθύνη που πιστεύω ότι μου δίνει η πολύχρονη εμπλοκή μου στο χώρο, σας λέω ότι το «νέφος» δε φεύγει με υπουργικές δηλώσεις και αστυνομικά μέτρα. H εκστρατεία για την αντιμετώπισή του έπρεπε να έχει αρχίσει πριν δέκα ολόκληρα χρόνια, τότε που οι λίγοι, ψύχραιμοι και ταπεινοί εργάτες της επιστήμης και της τεχνολογίας (και του Eιδικού Tύπου κυρίως στην Eυρώπη) έκρουαν τον κώδωνα του κινδύνου. Kανείς όμως δεν έδωσε σημασία στις επισημάνσεις τους. Oι ήρεμες φωνές τους πνίγηκαν στις κραυγές των αποκαλούμενων «οικολόγων», αυτών των συμπλεγματικών ατόμων που ανακάλυψαν έναν όρο (την «οικολογία») που δεν υπάρχει στο λεξικό κανενός πολιτισμένου ανθρώπου για τον απλό λόγο ότι κανένας πολιτισμένος άνθρωπος δε διανοείται καν να καταστρέψει το... περιβάλλον! Oι υπερβολές των εν λόγω ατόμων οδήγησαν στη λήψη σπασμωδικών μέτρων (δακτύλιοι, μονόζυγα, ακόμα και καταλυτικά αυτοκίνητα αφού, όπως έχουμε πει, η λύση είναι καλή βραχυπρόθεσμα και όχι μακροπρόθεσμα). Aν, η προσπάθεια για την προστασία του περιβάλλοντος από το αυτοκίνητο (ας μείνουμε σ’ αυτό) είχε ξεκινήσει στην Eλλάδα (ας μείνουμε και σ’ αυτή) στις αρχές της δεκαετίας του ’70 σήμερα ούτε τον εφιάλτη του «νέφους» θ’ αντιμετωπίζαμε ούτε τις γραφικές «αλυσίδες» γύρω απ’ την Aκρόπολη θα είμαστε υποχρεωμένοι να υποστούμε.
Όμως κανένα μέτρο δεν πάρθηκε. H ανάπτυξη των μέσων μαζικής μεταφοράς (μετρό, τραμ, τρένα, λεωφορεία) βυθίστηκε στον οχετό των οικονομικών, κομματικών και μικροσυνδικαλιστικών συμφερόντων καθώς, οι κυβερνήσεις (και τα «συνδικαλιστικά» τους Πινόκιο) κατηγορούσαν η μία την άλλη για ξεπούλημα στο «ξένο κεφάλαιο», εξαγορά συνειδήσεων και ανομολόγητα σκάνδαλα. H καθυστέρηση της ανάπτυξης των MMM οδήγησε στην εξάπλωση του επιβατικού αυτοκινήτου στις πόλεις (σε αντίθεση με την υπόλοιπη Eυρώπη όπου το αυτοκίνητο χρησιμοποιείται περισσότερο για ταξίδια) και στη σημερινή θλιβερή κατάσταση.
Aλλά, δεν ήταν μόνο η ανυπαρξία των MMM που μετέτρεψε την ατμόσφαιρα σε θάλαμο αερίων και τους δρόμους σε ποτάμια ρέουσας λαμαρίνας. Ήταν και η σχιζοφρενική πολιτική του αμίμητου ελληνικού κράτους στη φορολογία των κυβικών εκατοστών που είχε σαν αποτέλεσμα να γίνει η Eλλάδα το νεκροταφείο των σαράβαλων της Eυρώπης (όπως γίνεται τώρα η Aλβανία, η Pουμανία και η Bουλγαρία), ήταν και τα κομματικά και συνδικαλιστικά απολιθώματα που τίναξαν στον αέρα όλες τις προσπάθειες για επενδύσεις (ποιος θα ξεχάσει τους μανιασμένους «αγώνες» των πεμπτοφαλαγγιτών της απολιθωμένης «αριστεράς» ενάντια στο «ξένο κεφάλαιο», τα μεγάλα φαγοπότια της παλαιοδεξιάς και τις υστερικές κραυγές των πρωτοσοσιαλιστών;) και, να το «νέφος», τα AMO και τα AMX. Ποιος καλοί μου άνθρωποι θα μπορέσει τώρα, το 1991, να τα βγάλει πέρα μ’ αυτό το κοινωνικό, περιβαλλοντολογικό και οικονομικό τέρας που δημιούργησαν ηγεσίες και «λαός»; Ποιος ικανός και παραγωγικός άνθρωπος θα εγκαταλείψει τη δουλειά του και θα διακινδυνεύσει το μέλλον του για να πολεμήσει το Mινώταυρο της -σάπιας- δημόσιας διοίκησης, να κόψει το γόρδιο δεσμό των συμφερόντων και να περιορίσει τα φαινόμενα της εξαγοράς συνειδήσεων που έχουν πάρει πια τη μορφή χιονοστιβάδας;
Για ποια μέτρα προστασίας του περιβάλλοντος μπορούμε να μιλήσουμε σ’ ένα λαό που συμπεριφέρεται σαν κατακτητής στη χώρα του; Aν εξαιρέσουμε τους λίγους υπεύθυνους πολίτες και τους ελάχιστους πολιτικούς που διαθέτουν πολιτιστική συνείδηση οι υπόλοιποι είναι μια μάζα που το μόνο που την ενδιαφέρει είναι πώς «θα τα κονομήσει», πώς θα καταστρέψει, πώς θα «τη βολέψει» ή θα «την κάνει αρπαχτή».
Για να σωθεί το περιβάλλον δε χρειάζονται μόνο μέτρα και «πολιτική βούληση» αλλά κι ένας λαός που διαθέτει συνείδηση, που λαβαίνει μέρος όχι μόνο με «κινητοποιήσεις», πορείες, «καταλήψεις» και -συνεχείς- απεργίες αλλά και με σκληρή δουλειά, με συνέπεια, συνέχεια και υπευθυνότητα. Για να σωθεί το περιβάλλον (και σε τελική ανάλυση, η χώρα) απαιτείται η συμμετοχή του καθενός από μας σ’ ένα όραμα που στην Eλλάδα δεν υπάρχει.
Πάλι όμως δεν απάντησ στην ερώτηση: Tι θα γίνει με το «νέφος» τώρα, σήμερα, αύριο το πρωί.
Tίποτα!
Aπλά θα συνεχίσουμε να βολοδέρνουμε και να κυνηγάμε την ουρά μας απαγορεύοντας την κυκλοφορία στο «δακτύλιο» (και επιτρέποντας σε 800.000 αυτοκίνητα να κυκλοφορούν και να ρυπαίνουν γύρω απ’ αυτόν εκπέμποντας τα δηλητήριά τους στα πνευμόνια εκατοντάδων χιλιάδων μη προνομιούχων που ζουν κι εργάζονται εκτός «κέντρου»), διαθέτοντας εκατοντάδες εκατομμύρια δολάρια για την εισαγωγή καταλυτικών αυτοκινήτων, κραυγάζοντας στα πρωτοσέλιδα για το νέφος που μας σκοτώνει.
O άλλος δρόμος, ο σωστός, προϋποθέτει μακρόχρονο προγραμματισμό, συντονισμένες προσπάθειες από τα AEI, την Πολιτεία και τους ίδιους τους πολίτες. O άλλος δρόμος ζητάει προγράμματα σαν την Πρωτοβουλία του Λος ¶ντζελες (ήδη πρότεινα στο Δήμο Aθηναίων να λάβει μέρος στο πρόγραμμα και περιμένω την απάντηση του κ. Δημάρχου), σαν τη δουλειά που κάνει η IAD στην Aγγλία και η Clean Air Transport στη Σουηδία, σαν τα προγράμματα για την ηλεκτρονική διαχείριση της κυκλοφορίας και την επιστημονική αντιμετώπιση του προβλήματος της ανακύκλησης...
O άλλος δρόμος προϋποθέτει σοβαρότητα και ευθύνη, συμμετοχή απ’ όλους (και όχι μόνο από τους λίγους Έλληνες που παράγουν).
O άλλος δρόμος προϋποθέτει, όπως λέει και το τραγούδι, λιγότερα συνθήματα και πιο πολλή δουλειά αλλά όπως οι καλοί μας αναγνώστες γνωρίζουν, η χώρα μας απέχει ακόμα πολύ απ’ τη λεωφόρο που θα την οδηγήσει (αν ποτέ την οδηγήσει) στο δρόμο του καλού μέλλοντος. Aς αναπνεύσουμε λοιπόν τα μονοξείδια και τα διοξείδια και ας ελπίσουμε ότι θα πεθάνουμε με έναν ανώδυνο θάνατο στη χωματερή που λέγεται Eλλάς._ K. K.
(*) Πηγή: OECD Enviromental Data 1991